Trikotillomani (kompulsif saç koparma) tedavisi

Hepimiz bir noktada hayal kırıklığı içinde saçlarımızı yolma dürtüsü hissetmişizdir. Ancak tam olarak bunun gerçekleştiği trikotillomani olarak bilinen tıbbi bir durum olduğunu biliyor muydunuz? Bu rahatsızlığa sahip kişiler kafa derilerinden veya kirpik ya da kaş gibi diğer bölgelerden saçlarını yolabilirler. Bu bir dürtü kontrol bozukluğudur, yani kişi saçlarını koparma dürtüsünü dizginleyemez. Bunu yapmak için yoğun bir dürtü yaşarlar ve yapana kadar artan bir gerilim hissederler. Ve genellikle, sonrasında bir rahatlama hissi vardır. Her 50 kişiden yaklaşık 1 veya 2’si hayatlarının bir döneminde trikotillomani yaşar ve bu durum kadınlarda daha yaygındır.

Trikotillomani genellikle geç çocukluk veya erken ergenlik döneminde başlar ve stres veya depresyon tarafından tetiklenebilir. Bu beden odaklı tekrarlayıcı davranış, doku hasarı ve enfeksiyon gibi fiziksel etkilere de neden olabilir. Bazen saçlarını yolan kişiler saçlarını yutarlar. Bu durum mide veya bağırsaklarda kıl yumaklarının oluşmasına yol açabilir ve cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir.

İşte bu duruma neyin neden olabileceğine ve bununla nasıl başa çıkabileceğinize bir göz atın.

Trikotillomaniye Ne Sebep Olur?

Trikotillomaniye neyin neden olduğunu henüz bilmiyoruz, ancak uzmanlar bazı teoriler ortaya attılar – bir tür bağımlılık, kaygı veya stresi hafifletmenin bir yolu ve bazı durumlarda bir tür kendine zarar verme olduğu düşünülüyor. Bir tür kompulsif davranış olduğu için bazı uzmanlar bunun obsesif-kompulsif bozuklukla ilişkili olduğunu düşünmektedir. Ayrıca genetik, beyin kimyası ve hormonal değişikliklerin de bu bozuklukta rol oynadığı düşünülmektedir.

Trikotillomani Nasıl Anlaşılır?

Trikotillomani hastaları çoğu zaman utandıkları ya da sıkıldıkları için saçlarını çektiklerini inkar edebilirler. Ya da saçlarını çektiklerinin bilinçli olarak farkında olmayabilirler. Her iki durumda da, birkaç ipucu bir kişinin trikotillomani olup olmadığına işaret edebilir:

Kişinin davranışlarının farkında olmadığı durumlarda, saçlarıyla “oynayıp oynamadıklarını” sorun; örneğin, saçlarını bükmek, döndürmek veya uçlarından çekmek gibi. Bu adım doğrudan yüzleşmeden kaçınmaya yardımcı olur. Kişiye, bazı insanların televizyon izlerken, okurken veya ders çalışırken saçlarını bilinçsizce çektiklerini açıklamak da yararlıdır. Bu şekilde hasta kendini suçlanıyormuş gibi hissetmez.

Trikotillomanisi olan kişiler genellikle deri karıştırma, tırnak yeme veya dudak ısırma gibi vücuda odaklanan benzer tekrarlayıcı alışkanlıklara sahiptir. Bu alışkanlıkların kontrol edilmesi yardımcı olabilir.

Saç dökülmesine neden olan alopesi areata gibi bir durumda saçlar daha kolay dökülürken, trikotillomanide saçlar kolayca dökülmez. Bir saç çekme testi, saçın gevşek olup olmadığını belirleyebilir ve bu tıbbi durumu doğrulamaya yardımcı olabilir.

Doğal olarak meydana gelen saç dökülmesi pürüzsüz bir kel yama bırakma eğilimindedir. Ancak trikotillomanide, yakın zamanda çekilen bölgelerde kirli sakal hissedebilirsiniz. Ayrıca farklı uzunluklarda kırık saçlar ve şaftın ortasından kırılmış bazı saç telleri de bulabilirsiniz.

Kirpik trikotillomanisi genellikle üst kapak kirpikleri ile ilişkilidir. Daha kısa, tutması daha zor ve çekmesi daha acı verici olan alt kapak kirpikleri sağlam bırakılabilir.

Trikotillomani Nasıl Aşılır?

Bir tür konuşma terapisi olan bilişsel davranışçı terapi, trikotillomani için tercih edilen tedavidir. Bazı doktorlar terapi tavsiyesine ek olarak ilaç tedavisi de önerebilir. Bilişsel davranışçı terapi, sorunlu olabilecek düşünce ve davranışları belirlemeye ve daha iyi işlev görebilmeniz için bunları değiştirmeye odaklanır. Alışkanlıkları tersine çevirme eğitimi ve kapsamlı davranışsal tedavi, trikotilomani ile başa çıkmak için bilişsel davranışçı terapide yaygın olarak kullanılır. Kabul ve bağlılık terapisi ve diyalektik davranış terapisi gibi yaklaşımların eklenmesinin bu terapilerin etkinliğini artırdığı bulunmuştur.

Alışkanlıkları Tersine Çevirme Eğitimi

Alışkanlığı tersine çevirme eğitimi, hastanın saç çekmenin genellikle meydana geldiği durumları tanımlamasına ve bunlara odaklanmasına yardımcı olmaya çalışarak çalışır. Bu farkındalık eğitimi olarak bilinir. Bu eğitim, hastaya davranışını saç çekmeyi durduracak başka bir tepki ile değiştirmesinin öğretildiği rekabetçi tepki eğitimi ile birleştirilir. Örneğin, saç çekme kişi sıkıldığında veya televizyon izlediğinde gerçekleşebilir. Bunun farkına vardıklarında, saçlarını çekme dürtüsü hissettiklerinde başka bir eylemle değiştirilebilir. Örneğin, ellerini yumruk haline getirebilir veya kollarını “kilitlemek” için kol kaslarını sıkarak saçlarını çekmelerini engelleyebilirler. Alışkanlığı tersine çevirme eğitiminin bir diğer bileşeni de sosyal destektir ve kişi saç çekme yerine rakip bir tepki benimsediğinde aile ve arkadaşların olumlu pekiştireç sağlamasını içerir.

Kapsamlı Davranışsal Tedavi

Kapsamlı davranışsal modele göre, bir kişi belirli bir ihtiyacı (veya ihtiyaçları) karşıladığı için saç çekme eyleminde bulunur. Örneğin, uykuya dalmalarına, rahatlamalarına veya bir hedefi gerçekleştirmiş gibi hissetmelerine yardımcı olabilir. Bir kişinin neden, nasıl ve nerede saç çekme eyleminde bulunduğunu anladıktan sonra, bu model saç çekme yoluyla karşılanan ihtiyaca yönelik bir müdahale tasarlar. Örneğin, kaşıntı saç çekmeye yol açan bir tetikleyici olarak çalışıyorsa, hasta parmak uçları kafa derisine dokunmadan kaşıntıdan kurtulmak için bir tarak kullanmaya teşvik edilebilir. Ya da kişi saç çekmeyi endişe verici düşünceleri azaltmak için kullanıyorsa, stresle başa çıkmanın alternatif yolları öğretilebilir.

Kabul ve Kararlılık Terapisi

Kabullenme ve bağlılık terapisi, saç çekme dürtüsünü ortadan kaldırmaya çalışmadan bu dürtünün daha fazla kabullenilmesini teşvik etmeyi amaçlar. Bu terapi sırasında hasta, saç yolmaya yol açan veya saç yolma sonrasında ortaya çıkan olumsuz duyguları yargılamadan yaşamaya teşvik edilir. Ayrıca düşünce, duygu ve dürtülerin tepki vermemeyi seçebilecekleri geçici olaylar olduğu öğretilir.

Diyalektik Davranış Terapisi

Diyalektik davranış terapisi, diğer davranış terapilerinin etkinliğini artırabilecek bir başka yaklaşımdır. Farkındalık, duygu düzenleme ve sıkıntı toleransı gibi bileşenleri içerir. Farkındalık, anı yaşamaya ve hisleri ve duyguları yargılamadan deneyimlemeye odaklanır (Budizm’den ödünç alınan bir kavram). Duygu düzenleme, bireylere saçlarını yolmadan duygularını daha iyi yönetmeyi öğretmeye odaklanır. Sıkıntı toleransı, bireyin sıkıntının gerçekliğini kabul ederek ve olumsuz davranışlarda bulunarak (saç çekme gibi) işleri daha da kötüleştirmemeye çalışarak kısa vadeli bir krizi atlatmasını sağlamaya odaklanır. Bu terapi, krizin başarılı bir şekilde sonuçlandığını görselleştirmek, minnettar olmak için nedenler bulmak, başka birine yardım etmek, derin nefes alarak rahatlamak, müzik dinlemek gibi teknikleri içerebilir.

Destek Grupları

Bu bozukluğa sahip diğer insanların mücadelelerini duymak, kişinin yalnız olmadığını bilmesini sağlar. Bu aynı zamanda trikotillomaniye karşı kendi savaşlarında bir ilham kaynağı olabilir. Bir kişinin bir destek grubundan aldığı duygusal destek ve topluluk duygusu, bu durumla başa çıkarken çok değerli olabilir.

Dikkate Alınması Gereken Alternatif Terapi

Trikotillomani anksiyete ve obsesif kompulsif bozukluk gibi durumlarla ilişkili olabileceğinden, doktorunuza bu durumlar için işe yarayan alternatif tedavilerin sizin için yararlı olup olmayacağını da sormak isteyebilirsiniz. Hipnoz, biofeedback ve derin nefes alma gibi terapötik tekniklere göz atabilirsiniz.

Çocuklarda Trikotillomani

Trikotillomani genellikle 11 ila 15 yaş arası çocuklarda görülür. Ancak daha erken yaşlarda da ortaya çıkma olasılığı vardır – trikotillomani bir yaşından küçük çocuklarda bile rapor edilmiştir. Uzmanlara göre, çok küçük çocuklarda saç çekme, parmak emme veya tırnak yeme gibi aktivitelere benzer ve ebeveynler tarafından basit bir şekilde yönlendirilmeleri büyümelerine yardımcı olabilir. Ayrıca, küçük çocuklar tedaviye çok iyi yanıt verirler, ancak ebeveynlerin tedavi sürecini bir terapistin rehberliğinde yönetmeleri gerekir. Çocuklar büyüdükçe, stratejilerin ve müdahale tekniklerinin geliştirilmesine katılmalarına izin vermek başarı şansını artıracaktır.