Wat zijn de oorzaken van paniekaanvallen en hoe kunnen ze worden behandeld

Een paniekaanval kan je overweldigen door angst of vrees. Een aanval kan plotseling opkomen en je kunt merken dat je trilt en zweet van angst. Je kunt ook pijn op de borst krijgen en moeite hebben met ademhalen. Naar schatting lijden miljoenen volwassenen aan een paniekstoornis, waarbij ze regelmatig paniekaanvallen krijgen, meestal zonder duidelijke reden. Deze aandoening ontwikkelt zich meestal tijdens de vroege volwassenheid en vrouwen hebben een grotere kans om het te krijgen dan mannen.

Ook kinderen en tieners kunnen paniekaanvallen krijgen. Paniekaanvallen bij kinderen kunnen leiden tot huilen, schreeuwen en hyperventilatie. Deze aandoening komt echter vaker voor bij tieners. Volgens schattingen heeft zelfs 2,3% van de 13- tot 18-jarigen een paniekstoornis gehad.

Laten we eens kijken naar de factoren die kunnen leiden tot een paniekstoornis en hoe je met deze aandoening om kunt gaan.

Wat veroorzaakt paniekaanvallen?

Sommige mensen krijgen paniekaanvallen als ze worden geconfronteerd met een voorwerp of situatie waar ze onrealistisch bang voor zijn (een fobie). Mensen kunnen fobieën ontwikkelen voor een breed scala aan dingen, zoals spinnen of naar de tandarts gaan. Andere mensen krijgen regelmatig paniekaanvallen zonder duidelijke reden. Dit staat specifiek bekend als paniekstoornis. We weten nog niet precies wat de oorzaken van paniekstoornis zijn, maar een combinatie van psychologische en lichamelijke factoren wordt genoemd.

Traumatische gebeurtenissen

Traumatische gebeurtenissen zoals het verlies van een familielid kunnen soms angst of paniek veroorzaken. Deze gevoelens kunnen onmiddellijk na de gebeurtenis worden ervaren of jaren later onverwacht de kop opsteken.

Onbalans in neurotransmitters

Neurotransmitters zijn chemische boodschappers die informatie door het lichaam en de hersenen sturen. Volgens deskundigen kan een onevenwicht in deze chemische stoffen je risico op het ontwikkelen van een paniekstoornis verhogen.

Genetica

Je hebt mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van een paniekstoornis als een naast familielid deze aandoening heeft. Daarom kan je genetisch materiaal een rol spelen bij het ontstaan van deze aandoening.

Gevoeligheid voor kooldioxide

Er is vastgesteld dat het inademen van hogere kooldioxidewaarden paniekaanvallen kan uitlokken. Volgens sommige deskundigen wordt paniekstoornis geassocieerd met een sterkere gevoeligheid voor kooldioxide.

Catastrofaal denken

Volgens een theorie kan het catastrofale denken, dat wil zeggen, het zich voorstellen van de ergst mogelijke uitkomst, een rol spelen bij een paniekaanval. Men denkt dat het catastrofaal interpreteren van kleine lichamelijke sensaties een reactie van je zenuwstelsel kan uitlokken en kan leiden tot een paniekaanval.

Kun je een paniekaanval krijgen terwijl je slaapt?

Paniekaanvallen kunnen ook optreden terwijl je slaapt, waardoor je wakker schrikt. Dit fenomeen staat bekend als een nachtelijke paniekaanval. Het gebeurt als je hersenen extra alert zijn door angst en kleine lichamelijke veranderingen waarnemen als tekenen van gevaar. Paniekaanvallen tijdens de nacht kunnen bijzonder beangstigend zijn en je kunt je verward en hulpeloos voelen als het gebeurt.

Volgens onderzoek hebben mensen die paniekaanvallen in hun slaap ervaren meer symptomen van paniek op de luchtwegen, zoals ademhalingsmoeilijkheden. Deskundigen zijn ook van mening dat aandoeningen zoals slaapgerelateerde gastro-oesofageale refluxziekte (die brandend maagzuur veroorzaakt, wat leidt tot een reflexmatige toename van de ademhaling waarbij je korte ademhalingen neemt); obstructieve slaapapneu (waarbij je moeite hebt met ademhalen tijdens de slaap); en slaapgerelateerde laryngospasmen (waarbij je stembanden je luchtweg blokkeren, waardoor je moeilijk kunt ademen) verband houden met nachtelijke paniekaanvallen.

Hoe wordt paniekstoornis behandeld?

Je arts kan medicatie, psychotherapie of een combinatie van beide adviseren voor de behandeling van paniekstoornis. Als het om kinderen of adolescenten gaat, kan je arts kiezen voor psychotherapie, omdat bepaalde medicijnen die worden gebruikt om deze aandoening te behandelen mogelijk niet geschikt voor hen zijn.

Laten we eens kijken naar enkele therapeutische benaderingen die nuttig kunnen zijn als je deze aandoening hebt.

Ga voor cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie (CGT) wordt beschouwd als de meest effectieve therapie voor paniekaanvallen. Deze therapie richt zich op gedachtepatronen of gedragingen die paniekaanvallen uitlokken of in stand houden en is erop gericht deze te veranderen. Het helpt je realistischer naar je angsten te kijken.

Een favoriete techniek die gebruikt wordt tijdens Cognitieve gedragstherapie voor paniekstoornis is exposure therapie. Hierbij stelt je therapeut je bloot aan fysieke sensaties van paniek in een veilige ruimte. Door de ervaring van het onder ogen zien van een angstige situatie, realiseer je je dat de situatie niet schadelijk is en dat je je emoties onder controle kunt houden en er op een gezonde manier mee om kunt gaan. Je therapeut kan je bijvoorbeeld vragen om te hyperventileren, je adem in te houden of je hoofd heen en weer te schudden, wat lichamelijke sensaties oproept die lijken op de sensaties die je ervaart tijdens een paniekaanval. Met elke blootstelling neemt je angst voor deze sensaties af en krijg je meer controle over je paniekgevoel. Exposure therapie is ook nuttig voor mensen met fobieën.

Probeer Eye Movement Desensitization And Reprocessing Therapy

Volgens onderzoek kan eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) therapie de frequentie van paniekaanvallen verminderen. Het vermindert ook de angst voor lichamelijke sensaties die gewoonlijk optreden tijdens een aanval bij mensen met een paniekstoornis.

Bij deze psychotherapeutische benadering vraagt de therapeut je om de herinnering aan een angstprikkel in je hoofd te houden terwijl je met je ogen de beweging van zijn/haar vinger van de ene naar de andere kant volgt. Deze laterale oogbeweging blijkt te resulteren in veranderde emoties of gedachten. Andere vormen van afwisselende bilaterale stimulatie zoals audiostimulatie of fysieke tikken kunnen ook worden gebruikt.

We weten niet precies hoe dit werkt. Maar experts hebben gesuggereerd dat factoren zoals ontspanning, afleiding, synchronisatie van de twee hersenhelften en simulatie oogbewegingen tijdens de snelle oogbewegingsslaap (REM-slaap) een rol zouden kunnen spelen.

Ga voor kunstzinnige therapie

Kunstzinnige therapie combineert psychologische technieken met creatieve processen zoals tekenen, schilderen en beeldhouwen om de geestelijke gezondheid te verbeteren. Aangezien beelden een rol spelen bij angststoornissen, kan kunstzinnige therapie in combinatie met cognitieve gedragstherapie een nuttige behandeling zijn. Uit een onderzoek bleek bijvoorbeeld dat een patiënt met een paniekstoornis en agorafobie (angst om opgesloten te raken op een plek zonder ontsnapping of toegang tot hulp) die vermeden had om met vrienden een autorit te maken uit angst voor een paniekaanval, in staat was om de waarschijnlijkheid van haar angsten in te schatten toen ze een tekening van de autorit maakte. Het tekenproces diende als imaginaire desensitisatie, wat inhoudt dat je visualiseert waar je bang voor bent terwijl je ontspannen bent. Het maakte haar ook meer enthousiast over de positieve aspecten van de reis.

Yoga

Yoga is een oud, holistisch systeem van geest-lichaamspraktijken uit India. Het omvat technieken zoals gecontroleerde ademhaling (pranayama), fysieke houdingen (asana), diepe ontspanning (yoganidra) en meditatie (dhyana). Volgens een onderzoek vertoonden mensen met paniekstoornissen een significante afname in angstniveaus, paniekgerelateerde lichamelijke gewaarwordingen en paniekgerelateerde overtuigingen wanneer ze yoga beoefenden. Het is opmerkelijk dat deze voordelen nog groter waren wanneer yoga werd gecombineerd met cognitieve gedragstherapie.

Word lid van een steungroep

Deelnemen aan een steungroep kan nuttig zijn als je paniekaanvallen krijgt. Het ontmoeten van andere mensen die hetzelfde doormaken, stelt je gerust dat je niet alleen bent. De ervaringen van andere mensen kunnen ook nuttige informatie geven over hoe je met je aandoening om kunt gaan.

Oefen zelfhulptechnieken

Hier zijn enkele dingen die je zelf kunt doen om met paniekaanvallen om te gaan:

Leer meer over paniekstoornissen

Door meer te weten te komen over paniek en angst kun je er beter mee omgaan. Je zult begrijpen dat je niet gek aan het worden bent en dat de enge gedachten en gewaarwordingen die je tijdens een aanval ervaart slechts kortstondig zijn en voorbij zullen gaan. Hoewel ieders lichaam anders reageert op stress en angst, zijn er enkele symptomen zoals trillen, misselijkheid, pijn op de borst en een snelle hartslag die door de meeste mensen worden ervaren. Zweten en trillen kunnen ook voorkomen.

Leer je ademhaling onder controle te houden

Hyperventileren kan sensaties als licht in het hoofd en paniekgevoelens verergeren. Leren om diep en langzaam te ademen is een belangrijke vaardigheid die in zulke situaties enorm kan helpen. Door je parasympathische zenuwstelsel in actie te brengen en de bloed- en zuurstofstroom naar je hersenen te stimuleren, kunnen diepe ademhalingsoefeningen je onmiddellijk kalmeren.

Confronteer je angst

Wanneer je een paniekaanval krijgt, probeer dan de angst te identificeren die eraan ten grondslag ligt en daag deze uit. Je kunt dit doen door jezelf gerust te stellen dat je angst niet echt is en dat het over een tijdje voorbij zal gaan.

Visualiseren en focussen

Tijdens een paniekaanval kunnen er veel negatieve gedachten in je hoofd opkomen. In plaats van toe te staan dat ze je gedachten overnemen, visualiseer je een situatie of plaats die je een ontspannen gevoel geeft en focus je daarop. Je kunt je ook richten op iets niet-bedreigends zoals voorwerpen die op een plank staan of de bewegende wijzers van een klok om jezelf af te leiden tijdens een aanval.

Laat het voorbijgaan

Probeer niet tegen een paniekaanval te vechten. Als je merkt dat je er niet tegen kunt, neemt je angst alleen maar toe. Stel jezelf in plaats daarvan gerust dat de aanval niet gevaarlijk is en dat hij over een tijdje voorbij zal zijn.

Ontspanningstechnieken toepassen

Activiteiten zoals diepe ademhalingsoefeningen, yoga en meditatie kunnen de ontspanningsrespons van je lichaam (het tegenovergestelde van de stressrespons die je hebt als je in paniek raakt) sterker maken. Dit kan helpen bij het omgaan met de constante angst die je kunt ervaren over wanneer de volgende paniekaanval kan plaatsvinden. Misschien vind je aromatherapie of massage ook nuttig om je te helpen ontspannen.

Regelmatig bewegen

Lichaamsbeweging verlaagt het niveau van cortisol, een hormoon dat ons lichaam afscheidt tijdens stressvolle situaties. Regelmatig bewegen verlaagt dus stress en stimuleert ook de afgifte van de chemische stof serotonine, die de stemming verbetert. Volwassenen wordt aangeraden om elke week minstens twee en een half uur aerobe lichaamsbeweging van gemiddelde intensiteit te doen (bijvoorbeeld stevig wandelen of fietsen). Je kunt ook een paar dagen per week spierversterkende oefeningen doen. Maar raadpleeg je arts voordat je met een oefenprogramma begint als je al een tijdje niet hebt gesport.

Een gezond dieet

Een onstabiele suikerspiegel, alcohol, cafeïne en roken kunnen bijdragen aan paniekaanvallen bij mensen die kwetsbaar zijn. Verschillende onderzoekers hebben ook verbanden gevonden tussen een tekort aan bepaalde vitaminen en mineralen zoals vitamine B12, D, calcium en magnesium en het ontstaan van angsten. Eet dus een gezond en evenwichtig dieet en vermijd stimulerende middelen zoals sigaretten, alcohol en koffie en suikerhoudende dranken en voedingsmiddelen.