Oorzaken van aritmie (onregelmatige hartslag) die je moet weten

Of het nu gaat om plotselinge horten, stoten of fladderen, een onregelmatig hartritme kan heel verontrustend zijn. Wat kan het betekenen en wat veroorzaakt het?

Wat is ritmestoornis?

Het hartritme wordt geregeld door elektrische signalen die worden aangestuurd door de sinusknoop, de natuurlijke pacemaker in je hart. Elektrische impulsen gaan soepel door de kamers van het hart, waardoor ze in een bepaalde volgorde samentrekken en het bloed door je lichaam wordt gestuwd. Problemen in dit proces kunnen een aritmie veroorzaken, wat een abnormaal hartritme is waarbij je hart te snel, te langzaam of onregelmatig slaat. Symptomen zijn ook duizeligheid, kortademigheid, flauwvallen en hartkloppingen.

Hoewel deze afwijkingen in sommige gevallen niet meer dan een klein ongemak betekenen, kunnen ze in andere gevallen fatale gevolgen hebben. Daarom moet je de oorzaak opsporen en er meteen iets aan doen. Hier volgt een overzicht van de factoren die een onregelmatig hartritme kunnen veroorzaken.

Oorzaken van aritmie (onregelmatige hartslag)

Hartaandoeningen

Veel aandoeningen die je hart beschadigen kunnen leiden tot een onregelmatig hartritme.

Coronaire hartziekte

Coronaire hartziekte (CAD) is een aandoening waarbij plaque zich ophoopt in de slagaders die bloed naar je hart voeren. Dit vernauwt de slagaders en vermindert de bloedstroom. Als je deze aandoening hebt, kunnen er ook bloedproppen in de slagaders ontstaan. Deze kunnen dan de bloedstroom naar het hart blokkeren en leiden tot hartaanvallen. Enkele factoren die het risico op coronaire hartziekte verhogen zijn roken, obesitas (met name buikvet), hoge bloeddruk, diabetes, overmatige stress, gebrek aan beweging, depressie en een hoog cholesterolgehalte.

Het is mogelijk dat je in het beginstadium van de aandoening geen symptomen ervaart, maar uiteindelijk kun je symptomen voelen die horen bij een hartaanval, zoals kortademigheid, misselijkheid, bewustzijnsverlies, zweten, druk op de borst, pijn in de borst, nek, arm of kaak en een onregelmatige of snelle hartslag.

Hartaanval

Je hebt een risico op het ontwikkelen van een onregelmatige hartslag als het weefsel in je hart beschadigd is door een eerdere hartaanval. Ondertussen is een aanhoudende hartaanval de meest voorkomende oorzaak van de gevaarlijkste soort ritmestoornis – ventrikelfibrilleren. De onderste kamers van het hart trillen ongecontroleerd in deze toestand en het kan ertoe leiden dat iemand plotseling in elkaar zakt of het bewustzijn verliest.

Symptomen zoals pijn op de borst, misselijkheid, duizeligheid, een onregelmatige hartslag en kortademigheid kunnen enkele minuten tot een uur voordat de getroffen persoon in elkaar zakt optreden. Roep medische noodhulp in als je dit ziet gebeuren. Begin met cardiopulmonale reanimatie (CPR) door midden op de borst hartmassage uit te oefenen terwijl je op hulp wacht. Een apparaat genaamd een externe defibrillator kan helpen het hart weer op gang te brengen.

Hartklepaandoening

Het hart heeft vier kleppen, die zich elk aan de uitgang van een van de vier hartkamers bevinden. Ze helpen de bloedstroom door de kamers te regelen en sluiten nadat het bloed een kamer is binnengegaan, zodat het niet naar achteren lekt.

Terwijl de hartslag het bloed door het hart duwt, sluiten de kleppen zich nadat het bloed de kamer is binnengegaan. Maar als je een hartklepaandoening hebt, kan het zijn dat een klep niet goed opent of sluit. Dit kan een aangeboren aandoening zijn of te wijten zijn aan normale slijtage. Aandoeningen zoals coronaire hartziekte, hoge bloeddruk, een eerder hartinfarct of cardiomyopathie, waardoor het hartweefsel dikker wordt of littekens krijgt, kunnen ook bijdragen aan hartklepproblemen. Infecties zoals endocarditis, die de binnenbekleding van het hart aantast, of reumatische koorts kunnen de kleppen ook beschadigen.

In sommige gevallen ervaar je geen symptomen van hartklepaandoeningen, maar kun je een hartruis horen als je een stethoscoop gebruikt. Symptomen kunnen pijn of druk op de borst zijn, kortademigheid vooral als je ligt of sport, duizeligheid, zwakte en zwelling van enkels, voeten of buik naast een versnelde hartslag.

Houd er wel rekening mee dat de ernst van de symptomen niet gerelateerd is aan de ernst van de aandoening en dat sommige mensen die slechts milde symptomen ervaren, mogelijk dringend behandeling nodig hebben om schade aan het hart te voorkomen.

Aangeboren hartafwijking

Een aangeboren hartafwijking is een structureel probleem in het hart dat bij de geboorte aanwezig is. Het kan gaan om de kleppen of wanden van het hart of de slagaders en aders in de buurt ervan. Sommige afwijkingen kunnen klein zijn en geen problemen veroorzaken, terwijl andere ervoor kunnen zorgen dat de bloedstroom vertraagt, naar de verkeerde plaats of in de verkeerde richting stroomt of helemaal geblokkeerd raakt. Sommige genetische aandoeningen zoals het syndroom van Down zijn gekoppeld aan aangeboren hartafwijkingen. Ondertussen kunnen aandoeningen zoals rodehond of ongecontroleerde diabetes tijdens de zwangerschap en het gebruik van bepaalde voorgeschreven medicijnen leiden tot aangeboren hartafwijkingen bij baby’s.

Andere veel voorkomende symptomen van aangeboren hartafwijkingen bij volwassenen zijn vermoeidheid, kortademigheid vooral bij inspanning, een hartruis, zwelling in de ledematen en een blauwe tint op de huid, lippen of nagels.

Cardiomyopathie

Cardiomyopathie is een ziekte die de spieren van het hart aantast. De hartspieren kunnen worden uitgerekt en te dun worden, abnormaal dik of te stijf worden, of worden vervangen door vet of littekenweefsel. Dit kan leiden tot hartritmestoornissen, maar ook tot bloedstolsels, hartfalen of hartaanvallen. En veel factoren zoals coronaire hartziekte, aangeboren hartaandoeningen, chronische hoge bloeddruk, bacteriële of virale infecties van het hart, overmatig alcoholgebruik, gebruik van drugs zoals cocaïne, chemotherapie, bestraling, voedingstekorten, complicaties als gevolg van zwangerschap enz. kunnen deze aandoening veroorzaken.

Als je cardiomyopathie hebt, kan het zijn dat je aanvankelijk geen symptomen ervaart. Naarmate de aandoening verergert, kun je symptomen verwachten zoals abnormale hartritmes, kortademigheid, vermoeidheid, pijn op de borst, duizeligheid, flauwvallen en zwelling van je enkels, voeten, benen, handen of buik.

Hoge bloeddruk

Hoge bloeddruk, een verhoogde druk in de slagaders die bloed van het hart transporteren, kan ervoor zorgen dat je hartslag onregelmatig wordt. Een systolische druk (de druk die wordt uitgeoefend wanneer je hart klopt) groter dan of gelijk aan 140 mmHg en/of een diastolische druk (de druk die wordt uitgeoefend wanneer je hart in rust is tussen twee hartslagen) groter dan of gelijk aan 90 mmHg is een hoge bloeddruk. Hoge bloeddruk kan verschillende delen van je lichaam aantasten, waaronder je hart, hersenen en nieren, en zelfs leiden tot een hartaanval of beroerte.

Hoge bloeddruk wordt meestal veroorzaakt door een vernauwing van je slagaders. Factoren zoals overgewicht, overmatig alcoholgebruik, overmatige zoutinname, stress en gebrek aan beweging kunnen je risico op een hoge bloeddruk verhogen. Bepaalde medische aandoeningen zoals nieraandoeningen, slaapapneu en hormoonstoornissen kunnen ook een hoge bloeddruk veroorzaken.

In de meeste gevallen veroorzaakt hoge bloeddruk geen symptomen, daarom staat het bekend als een “stille moordenaar”. In ernstige gevallen kun je symptomen ervaren zoals intense hoofdpijn, vermoeidheid, kortademigheid, overgeven en zichtproblemen.

Diabetes

Diabetes is een aandoening waarbij je bloedsuikerspiegel abnormaal hoog is. Dit ontstaat doordat je lichaam niet genoeg insuline kan produceren of het niet effectief kan gebruiken om de opname van glucose te stimuleren. Hoge suikerspiegels in het bloed kunnen na verloop van tijd leiden tot meer vetafzettingen op de wanden van je slagaders, waardoor slagaders vernauwen en er uiteindelijk een kransslagaderaandoening ontstaat. Een hoog cholesterolgehalte, hoge bloeddruk, obesitas of een verhoogde middelomtrek, obstructieve slaapapneu, polycysteus ovariumsyndroom enz. kunnen je risico op diabetes verhogen.

Diabetes kan symptomen veroorzaken zoals overmatige dorst, vermoeidheid, wazig zien, vaak plassen, ongewone honger en gewichtsverlies. Soms heb je echter geen last van symptomen.

Genetische aandoeningen

Sommige genetische aandoeningen kunnen ervoor zorgen dat je hart een onregelmatig ritme heeft.

Catecholaminerge polymorfe ventriculaire tachycardie

Dit is een zeldzame genetische aandoening waarbij de eiwitten die de afgifte van calcium in je hart regelen niet goed functioneren. Dit kan een verhoging van het calciumniveau in je hart veroorzaken, wat leidt tot problemen met de elektrische signalering. De meest voorkomende symptomen van deze aandoening zijn hartkloppingen, duizeligheid en black-outs. Deze kunnen worden uitgelokt door intense emoties of zelfs inspanning.

Brugada-syndroom

Het Brugada syndroom is een andere genetische aandoening die invloed heeft op de manier waarop het elektrische systeem van het hart functioneert. Het kan ervoor zorgen dat je hart extreem snel slaat. Veel mensen met deze aandoening ervaren geen symptomen, maar je kunt nog steeds symptomen zien zoals hartkloppingen, toevallen, black-outs, pijn op de borst, duizeligheid en ademnood. Deze symptomen kunnen soms worden uitgelokt door overmatig alcoholgebruik, uitdroging of een hoge temperatuur.

Lang QT-syndroom

Dit is een genetische aandoening waarbij je hartspier extra tijd nodig heeft om op te laden tussen twee hartslagen. Deze aandoening kan chaotisch snelle hartslagen veroorzaken. Aanvallen en black-outs zijn veel voorkomende symptomen die door deze aandoening worden veroorzaakt. Soms slaat het hart abnormaal snel bij mensen met dit syndroom, waardoor de hersenen geen zuurstof meer krijgen en de getroffen persoon flauwvalt. Meestal wordt het ritme na ongeveer een minuut weer normaal en komt de persoon weer bij bewustzijn. Maar in sommige gevallen gaat het abnormale ritme door en leidt het tot ventrikelfibrilleren. Deze episodes kunnen worden veroorzaakt door stress, intensieve inspanning, een trage hartslag tijdens het slapen, een plotseling geluid of intensieve inspanning, vooral zwemmen. Ze kunnen echter ook zonder aanleiding optreden.

Kort QT-syndroom

Bij mensen met het korte QT-syndroom laadt de hartspier zich korter dan normaal op tussen de hartslagen. Dit kan symptomen als flauwvallen en duizeligheid veroorzaken en leiden tot een hartstilstand.

Als je een familielid hebt die een plotselinge hartdood heeft gehad, is het een goed idee om je te laten screenen op genetische aandoeningen die afwijkingen in het hartritme kunnen veroorzaken. Als blijkt dat je drager bent van de genetische aandoening, kunnen preventieve behandelingen zoals medicatie en implantaten worden aanbevolen.

Schildklieraandoeningen

Zowel hyperthyreoïdie, waarbij je schildklier te veel schildklier produceert, als hypothyreoïdie, waarbij je schildklierwaarden te laag zijn, kunnen leiden tot hartritmestoornissen. Veel aandoeningen kunnen leiden tot hyperthyreoïdie. Deze omvatten de ziekte van Graves, tumoren in de eierstokken of teelballen, niet-kankergezwellen in de hypofyse of schildklier, ontsteking van de schildklier na een zwangerschap. Infecties en sommige geneesmiddelen zoals lithium en interferon alfa kunnen ook verantwoordelijk zijn.

Enkele veel voorkomende symptomen van deze aandoening zijn hartkloppingen, vermoeidheid, concentratieproblemen, een zichtbaar vergrote schildklier, toegenomen eetlust, haaruitval, trillen van de handen, toegenomen zweten, nervositeit, gewichtsverlies of -toename en slaapproblemen.

Ondertussen wordt hypothyreoïdie meestal veroorzaakt door je immuunsysteem dat ten onrechte je schildklier aanvalt en beschadigt of door behandelingen voor schildklierkanker of een overactieve schildklier. Jodiumtekort, virale infecties en sommige medicijnen tegen depressie, bipolaire stoornis, hartritmestoornissen, bepaalde vormen van kanker, hepatitis C enz. kunnen ook de oorzaak zijn. Symptomen zoals gewichtstoename, depressie, vermoeidheid, spierpijn, gevoeligheid voor kou en droog haar en een droge huid kunnen wijzen op hypothyreoïdie.

Alcohol

Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot onregelmatige hartslagen. Beperk je consumptie tot één of twee drankjes per dag als je een man bent en één drankje per dag als je een vrouw bent. Een drankje betekent 0,2 liter wijn of 0,5 liter bier.

Cafeïne

Overmatige consumptie van cafeïne kan ervoor zorgen dat je hart onregelmatig gaat kloppen. Het wordt afgeraden om meer dan 400 mg cafeïne per dag te gebruiken. Zwangere vrouwen moeten het vermijden of de consumptie beperken tot 300 mg per dag. Ter informatie: een kop koffie bevat ongeveer 95 tot 200 mg cafeïne.

Roken

Roken kan je hart beschadigen en onregelmatigheden in je hartritme veroorzaken.

Medicijnen en supplementen

Veel medicijnen, waaronder sommige die worden gebruikt voor de behandeling van hartproblemen, bloeddruk, depressie en psychose, kunnen onregelmatige hartritmes veroorzaken. Hetzelfde geldt voor bepaalde voedingssupplementen en recreatieve drugs. Je arts kan je vertellen of een medicijn of supplement dat je gebruikt deze bijwerking heeft.

Stress

Stress beïnvloedt niet alleen je geest, maar kan ook lichamelijke problemen zoals hartritmestoornissen veroorzaken. Het is je vast opgevallen dat je symptomen als gespannen spieren, een bonzend hart of zweten ervaart als je stress ervaart. Deze effecten gaan meestal over zodra het probleem dat stress veroorzaakt is opgelost. Een constante staat van stress kan echter schadelijk zijn en hoofdpijn, duizeligheid, spierpijn, slaapproblemen en vermoeidheid veroorzaken. Regelmatige lichaamsbeweging, een gezond dieet, voldoende slaap, een pauze nemen, mindfulness meditatie en kalmerende ademhalingsoefeningen kunnen helpen als je met stress worstelt.

Wat te doen als je een hartritmestoornis hebt

Als de symptomen van hartritmestoornissen aanhouden of als je een voorgeschiedenis hebt van plotseling onverklaard overlijden in de familie, ga dan naar de dokter. Je arts kan je hartslag in de gaten houden met apparaten zoals een holtermonitor of een eventmonitor of om een elektrocardiogram vragen, een test die de elektrische activiteit van je hart meet. Afhankelijk van de diagnose kunnen medicijnen, een operatie om het hartweefsel dat de ritmestoornis veroorzaakt te verwijderen of de implantatie van een pacemaker worden aanbevolen.

Veranderingen in je levensstijl zoals stoppen met roken, het beperken van het gebruik van cafeïne of alcohol, het verminderen van stress, het verhogen van de lichamelijke activiteit (onder begeleiding van een arts) en het behouden van een gezond gewicht kunnen ook nuttig zijn, omdat ze invloed kunnen hebben op onderliggende medische aandoeningen en aritmieën direct kunnen aanpakken.