Hoe beïnvloedt trauma de hersenen en het lichaam

Trauma is er in vele vormen. Het kan van alles omvatten, van lichamelijke verwondingen tot stressvolle situaties. Voorbeelden zijn auto-ongelukken, natuurrampen en het verwerken van de dood van een dierbare.

Lichamelijk trauma komt vaker voor dan je denkt. Het is de belangrijkste doodsoorzaak voor mensen tussen de 1 en 44 jaar, nog meer dan kanker en hartaandoeningen. Wereldwijd is het goed voor 10 procent van de sterfgevallen en 16 procent van de handicaps, volgens de Wereldgezondheidsorganisatie.

Zelfs de geestelijke gezondheid kan een klap krijgen. Maar in tegenstelling tot fysieke trauma’s kunnen psychologische trauma’s zich ontwikkelen met of zonder een verwonding. Het enige wat nodig is, is een gevaarlijke of levensbedreigende ervaring.

Een trauma kan het lichaam op de volgende manieren beïnvloeden.

Stressreactie

Het lijdt geen twijfel dat trauma stressvol is. Zodra het gebeurt, gaat de stressrespons in de versnelling.

In eerste instantie zet de vecht-of-vluchtreactie de verdedigingsmodus in werking. Het kan je leven redden! Maar als die stress aanhoudt, kan dat leiden tot gezondheidsproblemen zoals hoofdpijn, slapeloosheid en spijsverteringsproblemen.

Na verloop van tijd kan chronische stress uitgroeien tot ernstigere aandoeningen. Hartaandoeningen, hoge bloeddruk en obesitas zijn slechts enkele van de mogelijkheden. De immuniteit kan ook een duikvlucht nemen, waardoor de kans op verkoudheid en infecties toeneemt.

Emotioneel voelen mensen traumatische stress op verschillende manieren. Het gaat gepaard met verdriet, boosheid en prikkelbaarheid. Sommige mensen kunnen een posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelen.

Ontsteking

Als je wilt begrijpen hoe trauma het lichaam beïnvloedt, richt je dan op ontstekingen. Deze beschermende reactie, die wordt veroorzaakt door stress, is bedoeld om het lichaam te herstellen. Zowel genezing als complicaties worden aangedreven door de ontstekingsreactie.

Binnen 30 minuten na een ernstige verwonding gaat de ontsteking aan het werk. Het activeert bloedplaatjes om de bloedstolling te bevorderen, in de hoop bloedverlies te stoppen. Er komen ook ontstekingsmediatoren vrij om het immuunsysteem te waarschuwen. Op hun beurt haasten witte bloedcellen zich naar de verwonding om schadelijke ziekteverwekkers te vernietigen.

Tegelijkertijd schaadt de ontsteking het gezonde weefsel. Terwijl de ontstekingsmediatoren naar de verwonding toe bewegen, worden ze “opgenomen” door nabijgelegen organen. Dit proces kan leiden tot schade aan organen, waardoor er nog meer problemen ontstaan.

Verminderd immuunsysteem

Trauma kan het immuunsysteem aanzienlijk verzwakken. Dit is allemaal te danken aan de ontstekingsreactie, die de balans van het immuunsysteem en de weerstand tegen infecties verstoort.

Veel van deze onbalans wordt veroorzaakt door weefselschade. Als witte bloedcellen zich naar de verwonding haasten, komen er schadelijke celresten vrij. Het immuunsysteem wordt ook blootgesteld aan antigenen die alarmines worden genoemd. Deze moleculen waarschuwen het immuunsysteem, maar kunnen het ook onder stress zetten.

Zelfs psychologische trauma’s kunnen het immuunsysteem onderdrukken. Wanneer de hersenen gestrest zijn, komen er hormonen zoals cortisol vrij. Na verloop van tijd kunnen deze hormonen de normale functies van het lichaam verminderen en de immuniteit aantasten.

Verhoogd risico op sepsis

Wanneer de immuniteit ernstig aangetast is, kan een reactie op een infectie leiden tot wijdverspreide ontsteking. Deze levensbedreigende aandoening wordt sepsis genoemd. Op de chirurgische intensive care afdeling is het een belangrijke doodsoorzaak. Tussen 28 en 50 procent van de patiënten overlijdt.

Meestal wordt deze infectie in het hele lichaam veroorzaakt door bacteriën. Maar het kan ook veroorzaakt worden door schimmels en virussen, en soms zelfs door plaatselijke infecties. En omdat de bijwerkingen van sepsis lijken op die van andere aandoeningen, kan het moeilijk zijn om een diagnose te stellen. Symptomen zijn onder andere koorts, rillingen, verwardheid en een snelle hartslag.

Slechte bloedstroom

Sepsis beïnvloedt ook de bloedstroom. De ontsteking veroorzaakt bloedstolsels en lekkende bloedvaten, waardoor de organen geen zuurstof en voedingsstoffen krijgen. Hierdoor raken de organen beschadigd. Ernstige gevallen kunnen leiden tot falen van meerdere organen en overlijden.

Problemen met de bloedstroom kunnen zich ook zonder sepsis ontwikkelen. Zowel hevige uitwendige als inwendige bloedingen kunnen het lichaam in shock brengen. Deze levensbedreigende aandoening berooft de organen ook van zuurstof en voedingsstoffen, waardoor het risico op falen van meerdere organen toeneemt. Veel voorkomende symptomen zijn angst, pijn op de borst, verwardheid, oppervlakkige ademhaling en bewusteloosheid.

Wanneer het lichaam gewond raakt, wordt het bloed bovendien omgeleid naar de hersenen en doet het pijn. Dit kan er ook voor zorgen dat organen niet het bloed krijgen dat ze nodig hebben.

Schade aan de ademhalingsorganen

Vaak worden de ademhalingsorganen het zwaarst getroffen, wat leidt tot een aandoening die acuut ademnoodsyndroom (ARDS) wordt genoemd. Het is verantwoordelijk voor 50 tot 80 procent van de sterfgevallen, waardoor het een van de ernstigste bijwerkingen van een trauma is. Acuut ademnoodsyndroom is ook gekoppeld aan een langer verblijf in het ziekenhuis en een slechtere gezondheid op de lange termijn.

Het is geen verrassing dat patiënten ouder dan 65 jaar het grootste risico lopen op het acute ademnoodsyndroom.

Geestelijke gezondheid

Trauma heeft ook invloed op de mentale en emotionele gezondheid. Het kan immers moeilijk zijn om een schokkende gebeurtenis te vergeten, of het nu gaat om een verwonding of de dood van een dierbare.

Veel voorkomende symptomen zijn angst, verdriet, verminderde concentratie en slaapproblemen. Meestal wordt de pijn van een traumatische gebeurtenis na verloop van tijd minder. Toch kan het in sommige gevallen moeilijk zijn om terug te keren naar de normale routine. Flashbacks, onvoorspelbare emoties en nare dromen kunnen relaties en het dagelijks leven verstoren.

Zelfs het geheugen kan worden aangetast door een trauma. Wanneer extreme stress tot ontstekingen leidt, sterven er neuronen in de hersenen af. Bovendien zijn cytokinen erg gevoelig voor ontstekingen. Bovendien komen cytokinen veel voor in de hippocampus, het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor het geheugen.

Uiteraard zijn de exacte effecten van een trauma afhankelijk van het type en de ernst ervan. Het verschilt ook per persoon. Vanuit het standpunt van een arts is dit precies waarom trauma zo moeilijk te behandelen kan zijn.