Endometriose: 4 mogelijke oorzaken die ten grondslag liggen aan de pijn

Endometriose is een ziekte die wereldwijd miljoenen vrouwen treft, maar vaak onopgemerkt blijft en verkeerd gediagnosticeerd wordt. De aandoening wordt klassiek gedefinieerd door weefsel dat de baarmoeder bekleedt (endometrium) dat op abnormale plaatsen in het lichaam, d.w.z. buiten de baarmoeder, wordt aangetroffen. Endometriose laesies worden meestal aangetroffen in het voortplantingssysteem, waaronder de eierstokken, eileiders en bekkenholte. Ze veroorzaken abnormale menstruaties gekenmerkt door dysmenorroe (pijnlijke menstruatie), menorragie (zware menstruatie) en dyspareunie (pijnlijke seks). Uitgebreidere gevallen kunnen echter de darmen, blaas en blindedarm binnendringen.

Dit kan leiden tot GI-symptomen zoals pijnlijke stoelgang, krampen, diarree, constipatie en misselijkheid tijdens de menstruatie. Endometriose kan ook leiden tot chronische bekkenpijn, neuropathie en in sommige gevallen zelfs tot onvruchtbaarheid. Om deze redenen is het belangrijk om onze kennis over de ziekte te vergroten en door te gaan met het financieren van onderzoek dat zich richt op het verbeteren van controle- en behandelingsmaatregelen vanuit een medisch standpunt. Maar voordat dit kan worden gedaan, is het belangrijk om eerst te begrijpen wat precies de oorzaken van endometriose zijn.

Helaas is het antwoord op deze vraag niet concreet. Hoewel er een aantal goed onderzochte theorieën zijn binnen de wetenschappelijke gemeenschap, is er geen eenduidige onderliggende oorzaak van endometriose. Het lijkt erop dat er, net als bij veel andere ziekten, een combinatie van mechanismen is die kan leiden tot een groter risico op het ontwikkelen van endometriose. Het is daarom zeer nuttig om enkele van deze voorgestelde oorzaken te bespreken.

Retrograde menstruatie

Retrograde menstruatie wordt gedefinieerd als het achterwaarts stromen van menstruatieafval. Hoewel dit bij veel vrouwen in kleine mate voorkomt, wordt gespeculeerd dat dit mechanisme een rol kan spelen bij de ontwikkeling van endometriose. Sampson’s theorie over retrograde menstruatie stelt dat endometriose ontstaat door afgescheiden endometriumcellen die tijdens de menstruatie via de eileiders migreren en in de bekkenholte terechtkomen. Dit is een van de oudste principes die worden voorgesteld om de etiologie van endometriose te verklaren.

Laesies veroorzaakt door retrograde menstruatie reageren op de hormonale schommelingen die optreden bij vrouwen tijdens de menstruatie. Deze laesies groeien, menstrueren en verspreiden zich verder langs het normale baarmoederslijmvlies, door de eileiders en in de bekkenholte. Hoewel deze theorie een hypothese geeft over hoe endometriumcellen migreren, verklaart het niet volledig hoe ze zich kunnen differentiëren in endometriose laesies en zich kunnen innestelen in ectopische gebieden.

Stamceltheorie

Een van de meest besproken en controversiële onderwerpen in de wetenschappelijke gemeenschap zijn stamcellen. Deze ongedifferentieerde cellen kunnen transformeren en aanleiding geven tot oneindig meer cellen van hetzelfde type en vorm en van andere gedifferentieerde cellen. Met andere woorden, ze kunnen zich ontwikkelen tot alle verschillende soorten cellen in het menselijk lichaam. Dit is een veelbesproken onderwerp omdat het een opmerkelijke mogelijkheid biedt voor regeneratieve groei in verschillende medische therapieën. Het roept echter ook enkele ethische vragen op omdat om embryonale stamcellen te verkrijgen, het vroege embryo vernietigd moet worden. Maar in ons onderzoek kijken we naar hoe deze pluripotente cellen een sleutelrol zouden kunnen spelen in de ontwikkeling van endometriose.

Zoals algemeen bekend is, vervelt het baarmoederslijmvlies (endometrium) in maandelijkse cycli tijdens de menstruatie van een vrouw. Terwijl dit weefsel wordt afgestoten, groeit en differentieert er nieuw baarmoederslijmvlies. Aangenomen wordt dat pluripotente stamcellen verantwoordelijk zijn voor deze regeneratie. Vanwege hun vermogen tot zelfvernieuwing en reconstitutie wordt verondersteld dat stamcellen een rol spelen bij de ontwikkeling van endometriumweefsel in gebieden buiten de baarmoeder, waardoor endometriose ontstaat. Dit concept staat bekend als de “stamcelhypothese” van endometriose.

Hoewel het verklaart hoe endometriose laesies zich kunnen hechten aan ectopische gebieden, identificeert het niet hoe deze cellen migreren naar de genoemde gebieden. In combinatie met de theorie van Sampson en mulleriosis (de ontwikkeling van tumoren die bestaan uit ectopisch weefsel) vormt de stamcelhypothese echter de ontbrekende schakel als mogelijke verklaring voor het ontstaan van endometriose.

Genetica en baarmoederafwijkingen

Een andere discussie in het debat over de oorzaken van endometriose ligt op het gebied van de genetica. Er is vastgesteld dat er een verband bestaat tussen familieleden die endometriose hebben. Patiënten met een familiegeschiedenis van endometriose hebben vaak meer kans op endometriose. Genetica speelt niet alleen een rol op klinisch niveau, maar ook op moleculair niveau.

Bij nader onderzoek van het HOX-gen, een groep verwante genen die de ontwikkeling van het lichaamsplan controleren, blijkt dat bepaalde regio’s verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van de baarmoeder. Mutaties en wisselende genexpressie in het HOX-gen kunnen echter leiden tot baarmoederafwijkingen. Er wordt aangenomen dat deze structurele afwijkingen van de baarmoeder vrouwen vatbaarder maken voor het ontwikkelen van endometriose, omdat de samenstelling van het endometriumweefsel beïnvloedt of laesies het vermogen hebben om te interageren met het peritoneum (bekleding van de buikholte) en functioneel te worden. De verminderde expressie van het HOXA10-gen in het ectopische endometrium wordt bijvoorbeeld gezien in diermodellen van endometriose. Dit alles wijst op een mogelijke epigenetische factor die een rol zou kunnen spelen bij de ontwikkeling van endometriose, secundair aan andere oorzaken.

Peristaltiek van de baarmoeder

Een soortgelijke maar andere theorie dan die van structurele afwijkingen in de baarmoeder ligt in het onderzoek van de baarmoederperistaltiek (beweging) en het effect daarvan op de verspreiding van het ectopische endometriumweefsel. Experts hebben voorgesteld dat bij transvaginale echografie van laparoscopisch bewezen endometriosepatiënten vaak een versterking van het myometrium (de gladde spier van de baarmoeder die onder het endometrium ligt) te zien is.

Vergelijkbare bevindingen zijn ook gezien in fMRI-onderzoeken. Omdat het myometrium en het endometrium verantwoordelijk zijn voor de baarmoederperistaltiek, wordt via transitieve redenering aangenomen dat abnormale baarmoederperistaltiek een rol zou kunnen spelen bij het ontstaan van endometriose. De combinatie van abnormale baarmoederbeweging en retrograde menstruatie vormt nog een andere causale mogelijkheid in de etiologie van endometriose.

Conclusie

Hoewel de precieze oorzaak van endometriose nog moet worden vastgesteld, is het duidelijk dat er een aantal goed gedocumenteerde theorieën zijn, waarvan de bovenstaande slechts enkele voorbeelden zijn. Sommige van deze hypothesen lijken elkaar ook te versterken als ze gecombineerd worden. Daarom geloven velen in de medische gemeenschap dat de onderliggende etiologie van endometriose niet in slechts één oorzaak ligt, maar in vele op elkaar afgestemde mechanismen.

Voortdurend onderzoek is nodig om conclusies te kunnen trekken en daarom is het zo cruciaal om instellingen te blijven steunen die proberen meer kennis over dit onderwerp te vergaren. Het is met verdere ontdekkingen dat de wetenschappelijke gemeenschap in staat zal zijn om de oorzaken van endometriose vast te stellen. Dit zal uiteindelijk de medische wereld helpen nieuwe manieren te vinden om de huidige diagnose en behandeling van endometriose te verbeteren, een ziekte die miljoenen vrouwen wereldwijd elke dag pijn bezorgt.