Eetstoornis: Soorten, risicofactoren en hun symptomen

Ons leven draait om eten. We kunnen tenslotte niet zonder. En als gezondheid voor zoveel mensen een zorg is, wordt het onderwerp voedsel vaak afgewisseld met zorgen over calorieën en lichaamsgewicht. Maar als jezelf wegen een obsessie wordt, kan er een ernstiger aandoening in het spel zijn. Een eetstoornis kan zich uiten in een obsessie met eten en gewicht. Bovendien blijkt uit statistieken dat miljoenen mensen lijden aan een of andere eetstoornis. Het is duidelijk dat je eetstoornissen niet zomaar opvat.

Het is een algemene misvatting dat een eetstoornis een gril of een levensstijl is waar mensen na verloop van tijd wel overheen komen. Integendeel, het is een psychologische aandoening die ernstige gevolgen heeft voor de lichamelijke gezondheid, het emotionele welzijn, de productiviteit en relaties. Het kan zelfs levensbedreigend zijn, wat het belang van zowel preventie als behandeling benadrukt.

Soorten eetstoornissen

Niet alle eetstoornissen zijn hetzelfde. Ze kunnen variëren in symptomen, gewoonten en ernst. De volgende eetstoornissen komen het meest voor.

Anorexia Nervosa: Mensen met anorexia hebben het idee dat ze dik of te zwaar zijn – zelfs als ze gevaarlijk ondergewicht hebben. Uiteindelijk raken ze geobsedeerd door zichzelf te wegen. Anorexia-patiënten hebben ook de neiging om heel weinig of heel weinig specifiek voedsel te eten. Deze specifieke ziekte is verantwoordelijk voor het hoogste sterftecijfer van alle psychische aandoeningen.

Boulimia Nervosa: In tegenstelling tot anorexia hebben mensen met boulimia een relatief normaal gewicht. Ze hebben vaak behoefte aan eetbuien, waarbij ze meestal ongewoon grote hoeveelheden voedsel tot zich nemen. Ze compenseren deze gewoonte door gedwongen braken, overmatig gebruik van laxeermiddelen of diuretica, vasten, overmatige lichaamsbeweging of een combinatie van deze gedragingen.

Eetbuien: Dit is de meest voorkomende eetstoornis. Mensen die eetbuien hebben, eten meer dan de gemiddelde persoon en hebben geen controle over wat (of hoeveel) ze eten. In tegenstelling tot boulimia worden deze eetbuien niet gevolgd door purgeren. Als gevolg hiervan hebben mensen met eetbuien vaak overgewicht of obesitas.

Er zijn echter veel eetstoornissen in het spectrum. De volgende soorten komen minder vaak voor.

Pica: Deze stoornis wordt gekenmerkt door een dwangmatige gewoonte om niet-voedingsmiddelen of voedingsmiddelen zonder voedingswaarde te eten, kauwen of likken. Voorbeelden zijn katoen of klei.

Nachtelijk-eten-syndroom: Gekenmerkt door een gebrek aan eetlust overdag, hebben mensen met deze stoornis ’s nachts een abnormale eetlust. Dit leidt tot eetbuien, overmatig eten (hyperfagie) en slapeloosheid.

Ruminatiestoornis: Symptomen zijn onder andere het herhaaldelijk uitbraken van voedsel, gevolgd door opnieuw kauwen en weer inslikken of uitspugen.

Andere specifieke voedings- of eetstoornis en niet-specifieke voedings- of eetstoornis: Personen met andere specifieke eetstoornissen of ongespecificeerde eetstoornissen vertonen geen duidelijke tekenen en symptomen van één eetstoornis. Maar ongeacht de variant veroorzaakt de aandoening emotioneel en psychologisch leed.

Zijn vrouwen vatbaarder voor eetstoornissen?

Eetstoornissen kunnen zich ontwikkelen bij mensen van alle geslachten. Studies tonen echter aan dat vrouwen een veel hoger risico lopen. Er wordt zelfs geschat dat eetstoornissen bij vrouwen 2,5 keer vaker voorkomen dan bij mannen.

Volgens onderzoek hebben vrouwen 3 keer meer kans om in hun leven anorexia nervosa te krijgen dan mannen. Ook hebben vrouwen 5 keer meer kans om aan boulimia te lijden dan mannen. Over het algemeen hebben vrouwen met eetstoornissen een onnatuurlijke drang om dun te zijn. Deze obsessie komt waarschijnlijk voort uit een vertekend beeld van een “ideaal lichaam” en ontevredenheid met hun eigen lichaamsgewicht en -vorm.

Helaas versterkt het beeld dat de media schetsen van het “perfecte” lichaamstype deze percepties bij vrouwen alleen maar. Dit geldt vooral voor tienermeisjes. Jonge meisjes die bijvoorbeeld met slanke poppen spelen, maken kennis met de vertekende perceptie van het “ideale” lichaam. Het feit dat eetstoornissen de op twee na meest voorkomende chronische ziekte zijn bij tienermeisjes kan geen toeval zijn.

Ongeveer 35 tot 57 procent van de tienermeisjes gebruikt methoden als vasten, zelf overgeven en crashdiëten. Ze kunnen ook dieetpillen of laxeermiddelen nemen om hun lichaamsgewicht op peil te houden. Mensen met overgewicht maken ook vaker gebruik van deze extreme methoden.

Het is niet alleen iets voor vrouwen

Hoewel uit gegevens blijkt dat vrouwen vatbaarder zijn voor eetstoornissen, betekent dit niet dat mannen er niet vatbaar voor zijn. Met name eetbuien komen vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Door de culturele aanname dat eetstoornissen een “meisjesding” zijn, zijn mannen met eetstoornissen echter minder geneigd om de symptomen te erkennen. Als gevolg daarvan zoeken ze vaak te laat of helemaal geen hulp. Uit een onderzoek bleek dat mannen met problematisch eetgedrag minder snel hulp zoeken dan vrouwen met vergelijkbare problemen.

Risicofactoren voor eetstoornissen

Hoewel velen worden blootgesteld aan hetzelfde door de media geïdealiseerde lichaamsbeeld, ontwikkelen slechts enkelen een eetstoornis. En hoewel er niet één oorzaak is voor eetstoornissen, heeft onderzoek wel een aantal gemeenschappelijke kenmerken aan het licht gebracht. De volgende triggers kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van eetstoornissen.

Persoonlijkheidskenmerken: Veel mensen met eetstoornissen hebben ook een slecht zelfbeeld en gevoelens van hulpeloosheid en waardeloosheid. Elke stoornis wordt ook geassocieerd met specifieke persoonlijkheidskenmerken. Anorexia hebben bijvoorbeeld de neiging perfectionistisch te zijn, terwijl boulimia meestal impulsief zijn.

Sociale en culturele druk: Culturele normen over lichaamsgewicht en -omvang zijn gericht op zowel mannen als vrouwen. Deze aannames en verwachtingen waarderen mensen op basis van hun fysieke verschijning. In veel landen is extreem slank zijn een cultureel ideaal voor vrouwen. Het is vaak een maatstaf voor fysieke aantrekkelijkheid. Helaas kan deze obsessie om slank te zijn een aantal vrouwen aanzetten tot het ontwikkelen van eetstoornissen. Daarnaast kunnen sommige sporten (zoals turnen) bijdragen door de nadruk te leggen op een laag gewicht of een bepaald lichaamsbeeld.

Biologie: Wetenschappers onderzoeken de mogelijkheid dat biologische factoren zoals genen en hormonen de ontwikkeling van eetstoornissen kunnen beïnvloeden.

Familie en leeftijdsgenoten: De meningen en houdingen van naaste familieleden en vrienden kunnen iemands perspectief sterk beïnvloeden. Iemand herhaaldelijk plagen over zijn of haar lichaam kan een trigger zijn.

Trauma’s of veranderingen in het leven: Trauma’s zoals verkrachting, misbruik of het overlijden van een dierbare kunnen ook het risico op een eetstoornis vergroten. Stressvolle gebeurtenissen (zoals het starten van een nieuwe baan) of monumentale gelukssituaties (zoals een bevalling) kunnen ook leiden tot stoornissen. In beide gevallen worden iemands sociale rol en lichaamsbeeld aanzienlijk veranderd.

Waarschuwingssignalen van eetstoornissen

Hoewel er geen duidelijke symptomen van een eetstoornis zijn, zijn er wel waarschuwingssignalen waar je op moet letten.

• Overmatig praten en obsessie over gewicht, calorieën en vet.
• Ongezonde eetgewoonten, zoals voortdurend kiezen voor caloriearme opties, maaltijden overslaan, eetbuien hebben en dan honger lijden, en smoesjes verzinnen om maaltijden over te slaan.
• Overmatig sporten.
• Intense zelfkritiek en klagen dat hij of zij dik is.
• Frequente inspectie van zijn of haar lichaam.
• Onrustig gedrag, stemmingswisselingen, prikkelbaarheid en lichtgeraaktheid.
• Defensieve of verstoorde houding ten opzichte van eten.
• Zelfbeschadiging, zoals snijden of branden.

Hoe kun je iemand met een eetstoornis helpen?

Mensen met een eetstoornis hebben de neiging zich terug te trekken uit sociale kringen. Soms zetten ze een normaal gezicht op, waardoor het moeilijk is voor anderen om hen te begrijpen. Als je ook maar een paar symptomen opmerkt, overweeg dan om contact op te nemen. Vroeg ingrijpen is de beste manier om het probleem aan te pakken. Bedenk wel dat professionele hulp nodig is om een eetstoornis aan te pakken. Het is niet iets wat je zomaar uit je hoofd kunt praten. Maar er zijn wel een aantal dingen die je kunt doen. We geven een paar snelle tips.

• Als je een ouder bent en je kind is jonger dan 18, wacht dan niet om professionele hulp in te schakelen. Ga met je kind naar een arts en volg hun advies op. Dat is het beste wat je voor je kind kunt doen.
• Neem de tijd om eetstoornissen te begrijpen. Er zijn online en offline veel bronnen beschikbaar.
• Wees open, eerlijk en oprecht tegen de persoon die je probeert te helpen. Vertel hem of haar wat je zorgen zijn, maar preek niet.
• Manipuleer niet en laat je niet manipuleren. Vermijd tactieken zoals emotionele chantage.
• Wees streng maar zachtaardig.
• Als je erachter komt dat je vriend een eetstoornis heeft, houd dit dan niet geheim. Beloof ook niet dat je het stil zult houden.
• Onthoud dat je enige verantwoordelijkheid het uiten van je bezorgdheid is. Herstel hangt af van de patiënt. Wees ondersteunend en geef jezelf niet de schuld van hun daden.