Bijwerkingen van antidepressiva waar je voor moet oppassen

Een depressieve stoornis of klinische depressie is een veel voorkomende geestelijke stoornis, waarbij elk jaar vele miljoenen mensen gediagnosticeerd worden. Als u of iemand die u dierbaar is worstelt met depressie, is het zoeken naar en beginnen met een behandeling een belangrijke stap in het nemen van de leiding. Het is echter ook belangrijk om uzelf te informeren over de mogelijke bijwerkingen van depressieve medicatie, zodat u weet welke zorgen u moet bespreken met uw psychiater.

Depressie wordt meestal behandeld met een combinatie van psychotherapie en medicijnen die de activiteit van bepaalde neurotransmitters of chemische “boodschappers” zoals serotonine in de hersenen reguleren. De bijwerkingen van antidepressiva zijn meestal afhankelijk van de klasse van de voorgeschreven geneesmiddelen. Selectieve serotonine heropname remmers (SSRI’s) zijn tegenwoordig de meest voorgeschreven antidepressiva. Fluoxetine, dat een cultstatus heeft bereikt vanwege zijn vermeende stemmingsverbeterende eigenschappen, citalopram, en paroxetine behoren tot deze categorie van geneesmiddelen. Andere medicijnen tegen depressie zijn serotonine-noradrenaline heropname remmers (SNRI’s) en noradrenaline-dopamine heropname remmers (NDRI’s). De nieuwe antidepressiva worden over het algemeen beschouwd als effectiever en veel veiliger dan tricyclische of tricyclische antidepressiva (TCA’s) en monoamine oxidase remmers (MAO-remmers), de oudere lijn van behandeling voor depressie. Deze nieuwere loot aan de antidepressiva zijn echter niet zonder enige bijwerkingen. In sommige extreme gevallen kunnen ze ook invaliderend zijn.

Als u antidepressiva voorgeschreven hebt gekregen, moet u uw toestand regelmatig in de gaten houden en eventuele symptomen onmiddellijk aan de psychiater melden. Hier zijn enkele van de meest voorkomende bijwerkingen van antidepressiva waar u op moet letten.

Misselijkheid, spijsverteringsstoornissen en maagklachten

Meestal zijn de eerste bijwerkingen van antidepressiva misselijkheid, diarree en overgeven. Tot 40% van de patiënten die bepaalde SSRI’s gebruiken, rapporteren deze symptomen. SSRI’s en SNRI’s kunnen ook problemen met de spijsvertering veroorzaken, waaronder maagpijn en diarree of constipatie. Een verlies van eetlust komt ook vaak voor. Oudere geneesmiddelen zoals TCA’s zijn ook in verband gebracht met constipatie. Maar gelukkig zijn deze effecten mild en tijdelijk en verbeteren ze meestal na een paar dagen.

Gewichtstoename

Sommige antidepressiva kunnen een gewichtstoename van 4 kilo of meer veroorzaken, vooral na ongeveer 6 maanden gebruik. Tricyclische middelen zullen de eetlust eerder doen toenemen en ervoor zorgen dat u meer kilo’s aankomt dan andere middelen. Gewichtstoename was zelfs een van de belangrijkste redenen die eind jaren negentig werden genoemd om over te schakelen op nieuwere medicijnen. Maar zelfs de nieuwe generatie antidepressiva kan dit effect hebben. SSRI’s kunnen in het begin gewichtsverlies veroorzaken, maar hun langdurig gebruik kan uiteindelijk leiden tot gewichtstoename.

Waarom gebeurt dit? Er zijn nog geen duidelijke antwoorden. Dat gezegd hebbende, worden verbanden met het metabolisme, hogere niveaus, en overeten onderzocht. Het is bekend dat depressie zelf gewichtsgerelateerde schommelingen veroorzaakt, waarbij sommigen hun eetlust verliezen en anderen juist veel eten omdat de serotoninespiegel, het hormoon dat ook de eetlust bepaalt, een klap krijgt. Uw arts kan u dieetveranderingen en oefeningen aanraden om deze gewichtstoename tegen te gaan. Een verandering van medicatie kan ook worden voorgesteld na afweging van de voor- en nadelen en afhankelijk van hoe u in het algemeen op de medicatie reageert.

Seksuele disfunctie

Seksuele disfunctie is een ander veelvoorkomend probleem dat gepaard gaat met het gebruik van depressieve medicatie en heeft vaak invloed op het herstel en de kwaliteit van leven van de patiënt. SSRI’s verhogen het serotoninegehalte in het lichaam en dit vertraagt de reactie van de hersenen op seksuele prikkels. Het resultaat is een verminderd seksueel verlangen, problemen met het krijgen en behouden van een erectie bij mannen, vaginale droogheid bij vrouwen en een vertraagd orgasme bij beide geslachten. Als dit gebeurt, veranderen artsen soms de dosering, schrijven ze medicijnen voor die in combinatie met elkaar moeten worden ingenomen, of vervangen ze zelfs het bestaande recept.

Droge mond en wazig zien

Deze symptomen worden meestal geassocieerd met TCA’s, die werken door het blokkeren van receptoren voor bepaalde neurotransmitters in de hersenen. Dit vermindert de productie van tranen, wat leidt tot wazig zien. Het kan ook leiden tot uitdroging en verwante symptomen zoals een droge mond en constipatie. Deze symptomen verdwijnen gewoonlijk binnen een paar weken na de behandeling.

Slaapstoornissen

De meeste antidepressiva werken door het reguleren van verschillende neurotransmitters, waaronder dopamine en serotonine, die een prominente rol spelen in de slaap-waak-cyclus. Deze geneesmiddelen onderdrukken of beëindigen ook de REM slaapcyclus. Vanwege de complexe rol van neurotransmitters in de slaapcyclus, zijn de bijwerkingen van geneesmiddelen die deze chemische stoffen veranderen vaak intens en variëren van patiënt tot patiënt. Sommige patiënten die het geneesmiddel fluoxetine nemen, lijden bijvoorbeeld aan slapeloosheid, terwijl anderen lusteloosheid of slaperigheid overdag rapporteren. Frequente nachtmerries en slaapwandelen zijn ook gemeld met SSRI’s, opnieuw een ravage aanrichten in de slaap. Als slaapgerelateerde bijwerkingen van antidepressiva ernstig zijn en niet verminderen na een paar weken, kan uw arts een medicijn voorschrijven uit een andere familie van antidepressiva of een ander medicijn uit dezelfde familie.

Suïcidale neigingen

Suïcidale neigingen of zelfbeschadigend gedrag is een andere ernstige bijwerking die is waargenomen in sommige gevallen van antidepressivagebruik, vooral in de eerste paar weken van de behandeling. Hier zit enige ironie in. Wanneer iemands depressieve symptomen verminderen als gevolg van medicatie, kan het zijn dat hij de implicaties van zijn situatie sterker begint te “voelen”. Dus terwijl ze eerder te lusteloos waren om iets te doen aan hun hulpeloosheid of hopeloosheid, willen ze nu misschien een uitweg. En dit resulteert vaak in zelfmoordgedachten. Jongeren onder de 25 jaar die voor het eerst antidepressiva gebruiken, zijn extra kwetsbaar.

Daarom zijn regelmatige follow-up, controle, en snelle communicatie met uw arts allemaal belangrijk wanneer u antidepressiva gebruikt. Als u begint met een antidepressivum, moet u ook familie of goede vrienden op de hoogte houden. Vraag hen om te letten op rode vlaggen of veranderingen in gedrag en om hulp te vragen als dat nodig is. Vooral kinderen en adolescenten moeten goed in de gaten worden gehouden.

Serotoninesyndroom

Dit is een zeldzame maar ernstige bijwerking van SSRI’s en SNRI’s die wordt veroorzaakt door een te hoge serotoninespiegel in de hersenen. Dit gebeurt meestal wanneer u deze antidepressiva inneemt met andere medicatie die de serotonine niveaus verhoogt, bijvoorbeeld andere antidepressiva of medicijnen met lithium gebruikt om bipolaire stoornis te behandelen, of zelfs triptan medicijnen gebruikt om migraine hoofdpijn te behandelen. Het gebruik van antidepressiva in combinatie met natuurlijke middelen zoals sint-janskruid kan ook een trigger zijn, en dat is een van de redenen waarom u uw arts op de hoogte moet houden van alle alternatieve geneesmiddelen die u gebruikt. Het serotoninesyndroom kan symptomen veroorzaken als:

Verwarring en agitatie
Hallucinaties
Rillen, zweten en spiertrekkingen
Koorts
Schommeling van de bloeddruk
Diarree

Als u deze symptomen samen of in combinatie ziet, ga dan onmiddellijk naar uw arts. Ernstig serotoninesyndroom kan zelfs toevallen, hartritmestoornissen en bewustzijnsverlies veroorzaken en is een medische noodsituatie.

Hyponatriëmie

Deze bijwerking wordt meestal gezien bij oudere patiënten, vooral bij SSRI’s. Deze medicijnen kunnen interfereren met het hormoon dat het vocht- en natriumgehalte in het lichaam regelt. Het effect is veel ernstiger bij oudere mensen omdat het vermogen van het lichaam om het vochtgehalte te reguleren afneemt met de leeftijd. Het gevolg is een sterke daling van het natriumgehalte, wat kan leiden tot vochtophoping in de cellen. Let op tekenen als misselijkheid en overgeven, hoofdpijn, verwardheid en vermoeidheid. In extreme gevallen kan het zelfs tot een coma of toevallen leiden.

Terugval of tachyfylaxie

Antidepressiva tachyphylaxis of “Prozac poop-out” in de volksmond is een aandoening waarbij het effect van antidepressiva vermindert of stopt na een aantal jaren van behandeling. Het wordt beschouwd als een vorm van terugval als gevolg van evoluerende drugstolerantie. Dit verlies van respons op antidepressiva kan door verschillende factoren worden verergerd:

Het niet volgen van het medicatieschema en de dosering: Soms begint de patiënt zich beter te voelen nadat hij een tijdje antidepressiva heeft gebruikt en besluit hij de medicatie te staken, of begint hij doses over te slaan. Dit is de meest voorkomende oorzaak van tachyfylaxie.

Placebo-effect: Een deel van de verlichting die aan antidepressiva wordt toegeschreven, kan in feite het resultaat zijn van de verwachtingen van de patiënt. Deze placebo-respons zal waarschijnlijk binnen een paar maanden na het begin van de behandeling verdwijnen.

Andere niet gediagnosticeerde aandoeningen: Patiënten met ongediagnosticeerde bipolariteit hebben een grotere kans op tachyfylaxie dan patiënten met een unipolaire depressie.

Antidepressiva en interacties met andere medicijnen

Als u een antidepressivum voorgeschreven heeft gekregen en u gebruikt al medicijnen voor andere aandoeningen, zorg er dan voor dat u dit meldt bij uw psychiater. Sommige medicijnen kunnen samen ongewenste bijwerkingen verergeren of veroorzaken. Bijvoorbeeld, de interactie van SSRI’s met medicijnen die alcohol bevatten kan resulteren in een verhoogde en langdurige sedatie. Evenzo kunnen deze medicijnen in combinatie met aspirine het risico op maag- en darmbloedingen vergroten.

Het kan verontrustend lijken dat iets dat u verlichting zou moeten brengen bij depressie, zulke ernstige risico’s en gevolgen kan hebben. Maar wat benadrukt moet worden, is dat sommige van deze risico’s tijdelijk zijn, terwijl andere kunnen worden beheerst met een verandering van medicatie. Alternatieve opties zoals cognitieve gedragstherapie kunnen ook voor u werken. Het belangrijkste is dat u zich hiervan bewust bent en er snel op reageert.