Παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών που πρέπει να προσέξετε

Η μείζων καταθλιπτική διαταραχή ή κλινική κατάθλιψη είναι μια συχνή ψυχική διαταραχή, με πολλά εκατομμύρια ανθρώπους να διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο. Εάν εσείς ή κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο παλεύει με την κατάθλιψη, η αναζήτηση και η έναρξη θεραπείας είναι ένα σημαντικό βήμα για την ανάληψη της ευθύνης. Ωστόσο, είναι επίσης σημαντικό να ενημερωθείτε για τις πιθανές παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής κατάθλιψης, ώστε να γνωρίζετε ποιες ανησυχίες θα πρέπει να θέσετε στον ψυχίατρό σας.

Η κατάθλιψη αντιμετωπίζεται συνήθως με έναν συνδυασμό ψυχοθεραπείας και φαρμακευτικής αγωγής που ρυθμίζουν τη δραστηριότητα ορισμένων νευροδιαβιβαστών ή χημικών “αγγελιοφόρων” όπως η σεροτονίνη στον εγκέφαλο. Οι παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών συνήθως εξαρτώνται από την κατηγορία των φαρμάκων που συνταγογραφούνται. Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI) είναι τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα αντικαταθλιπτικά σήμερα. Η φλουοξετίνη, η οποία έχει αποκτήσει λατρευτικό κύρος για τις υποτιθέμενες ιδιότητες ανύψωσης της διάθεσής της, η σιταλοπράμη και η παροξετίνη ανήκουν σε αυτή την κατηγορία φαρμάκων. Άλλα φάρμακα κατάθλιψης περιλαμβάνουν τους αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης (SNRI) και τους αναστολείς επαναπρόσληψης νορεπινεφρίνης-ντοπαμίνης (NDRI). Τα νέα αντικαταθλιπτικά θεωρούνται γενικά πιο αποτελεσματικά και πολύ ασφαλέστερα από τα τρικυκλικά ή τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCA) και τους αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (MAOIs), την παλαιότερη γραμμή θεραπείας της κατάθλιψης. Ωστόσο, αυτές οι νεότερες παρτίδες αντικαταθλιπτικών δεν είναι απαλλαγμένες από ορισμένες παρενέργειες. Σε ορισμένες ακραίες περιπτώσεις, μπορεί επίσης να είναι εξουθενωτικές.

Εάν σας έχουν συνταγογραφηθεί αντικαταθλιπτικά, θα πρέπει να παρακολουθείτε τακτικά την κατάστασή σας και να αναφέρετε αμέσως τυχόν συμπτώματα στον ψυχίατρο. Ακολουθούν μερικές από τις πιο συνηθισμένες παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών που πρέπει να προσέχετε.

Ναυτία, δυσπεψία και στομαχικές διαταραχές

Συνήθως, οι πρώτες παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών είναι η ναυτία, η διάρροια και ο εμετός. Έως και το 40% των ασθενών που χρησιμοποιούν ορισμένα SSRI αναφέρουν αυτά τα συμπτώματα. Οι SSRIs και οι SNRIs μπορούν επίσης να προκαλέσουν πεπτικά προβλήματα, όπως πόνο στο στομάχι και διάρροια ή δυσκοιλιότητα. Η απώλεια της όρεξης είναι επίσης συχνή. Παλαιότερα φάρμακα όπως τα TCAs έχουν επίσης συσχετιστεί με δυσκοιλιότητα. Αλλά, ευτυχώς, αυτές οι επιδράσεις είναι ήπιες και προσωρινές και τείνουν να βελτιώνονται μετά από λίγες ημέρες.

Αύξηση βάρους

Ορισμένα αντικαταθλιπτικά μπορεί να προκαλέσουν αύξηση του βάρους κατά 4 κιλά ή και περισσότερο, ιδίως μετά από περίπου 6 μήνες χρήσης. Τα τρικυκλικά είναι πιο πιθανό να αυξήσουν την όρεξη και να σας προκαλέσουν να συσσωρεύσετε τα επιπλέον κιλά σε σχέση με άλλα φάρμακα. Στην πραγματικότητα, η αύξηση του σωματικού βάρους ήταν ένας από τους κύριους λόγους που αναφέρθηκαν για τη μετάβαση σε νεότερα φάρμακα στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Ωστόσο, ακόμη και η νέα σοδειά αντικαταθλιπτικών μπορεί να έχει αυτή την επίδραση. Τα SSRI θα μπορούσαν να ξεκινήσουν προκαλώντας απώλεια βάρους, αλλά η μακροχρόνια χρήση τους μπορεί τελικά να οδηγήσει σε αύξηση του βάρους.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Δεν υπάρχουν ακόμη σαφείς απαντήσεις. Τούτου λεχθέντος, διερευνώνται οι συνδέσεις με τον μεταβολισμό, τα επίπεδα huger και την υπερκατανάλωση τροφής. Η ίδια η κατάθλιψη είναι γνωστό ότι προκαλεί διακυμάνσεις που σχετίζονται με το βάρος, όπου κάποιοι χάνουν την όρεξή τους ενώ άλλοι τρώνε πολύ, καθώς τα επίπεδα της σεροτονίνης, της ορμόνης που καθορίζει επίσης την όρεξη, δέχονται πλήγμα. Ο γιατρός σας μπορεί να σας συμβουλεύσει να κάνετε αλλαγές στη διατροφή και ασκήσεις για να καταπολεμήσετε αυτή την αύξηση του βάρους. Μπορεί επίσης να προταθεί αλλαγή των φαρμάκων, αφού σταθμίσει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα και ανάλογα με το πώς ανταποκρίνεστε συνολικά στη φαρμακευτική αγωγή.

Σεξουαλική δυσλειτουργία

Η σεξουαλική δυσλειτουργία είναι ένα άλλο συχνά αναφερόμενο πρόβλημα που σχετίζεται με τη χρήση φαρμάκων κατάθλιψης και συχνά επηρεάζει την αποκατάσταση και την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Οι SSRI αυξάνουν τα επίπεδα σεροτονίνης στο σώμα και αυτό επιβραδύνει την απόκριση του εγκεφάλου στα σεξουαλικά ερεθίσματα. Το αποτέλεσμα είναι μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, δυσκολία στην απόκτηση και διατήρηση στύσης στους άνδρες, κολπική ξηρότητα στις γυναίκες και καθυστερημένος οργασμός και στα δύο φύλα. Όταν συμβαίνει αυτό, οι γιατροί μερικές φορές αλλάζουν τη δοσολογία, συνταγογραφούν φάρμακα που πρέπει να λαμβάνονται παράλληλα ή ακόμη και αντικαθιστούν την υπάρχουσα συνταγή.

Ξηροστομία και θολή όραση

Αυτά τα συμπτώματα συνδέονται συχνότερα με τα TCAs, τα οποία λειτουργούν μπλοκάροντας τους υποδοχείς ορισμένων νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο. Αυτό μειώνει την παραγωγή δακρύων, οδηγώντας σε θολή όραση. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αφυδάτωση και συναφή συμπτώματα όπως ξηρότητα στο στόμα και δυσκοιλιότητα. Αυτά τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν μέσα σε λίγες εβδομάδες από τη θεραπεία.

Διαταραχές του ύπνου

Τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά δρουν ρυθμίζοντας διάφορους νευροδιαβιβαστές, συμπεριλαμβανομένων της ντοπαμίνης και της σεροτονίνης, οι οποίοι έχουν εξέχοντα ρόλο στον κύκλο ύπνου-αφύπνισης. Τα φάρμακα αυτά καταστέλλουν επίσης ή τερματίζουν τον κύκλο REM του ύπνου. Λόγω του πολύπλοκου ρόλου των νευροδιαβιβαστών στον κύκλο του ύπνου, οι παρενέργειες των φαρμάκων που μεταβάλλουν αυτές τις χημικές ουσίες είναι συχνά έντονες και διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή. Για παράδειγμα, ενώ ορισμένοι ασθενείς που λαμβάνουν το φάρμακο φλουοξετίνη υποφέρουν από αϋπνία, άλλοι αναφέρουν λήθαργο ή υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συχνοί εφιάλτες και υπνοβασία έχουν επίσης αναφερθεί με τα SSRI, που και πάλι προκαλούν χάος στον ύπνο. Εάν οι παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών που σχετίζονται με τον ύπνο είναι σοβαρές και δεν μειώνονται μετά από μερικές εβδομάδες, ο γιατρός σας μπορεί να σας συνταγογραφήσει ένα φάρμακο από άλλη οικογένεια αντικαταθλιπτικών ή ένα διαφορετικό φάρμακο από την ίδια οικογένεια.

Αυτοκτονικές τάσεις

Οι αυτοκτονικές τάσεις ή η αυτοτραυματική συμπεριφορά είναι μια άλλη σοβαρή παρενέργεια που έχει παρατηρηθεί σε ορισμένες περιπτώσεις χρήσης αντικαταθλιπτικών, ιδίως κατά τις πρώτες εβδομάδες της θεραπείας. Υπάρχει κάποια ειρωνεία σε αυτό. Όταν τα καταθλιπτικά συμπτώματα ενός ατόμου μειώνονται ως αποτέλεσμα της φαρμακευτικής αγωγής, μπορεί να αρχίσει να “αισθάνεται” τις συνέπειες της κατάστασής του πιο έντονα. Έτσι, ενώ νωρίτερα ήταν πολύ άτολμοι για να δράσουν λόγω της αδυναμίας ή της απελπισίας τους, τώρα μπορεί να θέλουν μια διέξοδο. Και αυτό συχνά οδηγεί σε σκέψεις αυτοκτονίας. Οι νέοι ηλικίας κάτω των 25 ετών που μπορεί να λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά για πρώτη φορά είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η τακτική παρακολούθηση, ο έλεγχος και η άμεση επικοινωνία με τον γιατρό σας είναι όλα σημαντικά όταν παίρνετε αντικαταθλιπτικά. Εάν ξεκινάτε ένα αντικαταθλιπτικό, θα πρέπει επίσης να ενημερώνετε την οικογένεια ή τους στενούς σας φίλους. Ζητήστε τους να προσέχουν τυχόν κόκκινες σημαίες ή αλλαγές στη συμπεριφορά και να απευθυνθούν για βοήθεια, αν χρειαστεί. Ειδικά τα παιδιά και οι έφηβοι πρέπει να παρακολουθούνται στενά.

Σύνδρομο σεροτονίνης

Πρόκειται για μια σπάνια αλλά σοβαρή παρενέργεια που συνδέεται με τους SSRIs και SNRIs και προκαλείται από υπερβολικά επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλό σας. Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν παίρνετε αυτά τα αντικαταθλιπτικά μαζί με άλλα φάρμακα που αυξάνουν τα επίπεδα σεροτονίνης, π.χ. άλλα αντικαταθλιπτικά ή φάρμακα με λίθιο που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της διπολικής διαταραχής, ή ακόμη και φάρμακα τριπτάνης που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των ημικρανιών. Η λήψη αντικαταθλιπτικών με φυσικές θεραπείες, όπως το βαλσαμόχορτο, θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει έναυσμα, και αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο πρέπει να ενημερώνετε τον γιατρό σας για κάθε εναλλακτικό φάρμακο που παίρνετε. Το σύνδρομο σεροτονίνης μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως:

Σύγχυση και διέγερση
Παραισθήσεις
Τρέμουλο, εφίδρωση και μυϊκές συσπάσεις
Πυρετός
Διακύμανση της αρτηριακής πίεσης
Διάρροια

Εάν παρατηρήσετε αυτά τα συμπτώματα μαζί ή σε συνδυασμό, επισκεφθείτε αμέσως το γιατρό σας. Το σοβαρό σύνδρομο σεροτονίνης μπορεί να προκαλέσει ακόμη και κρίσεις, αρρυθμία και απώλεια συνείδησης και αποτελεί επείγουσα ιατρική ανάγκη.

Υπονατριαιμία

Αυτή η ανεπιθύμητη ενέργεια παρατηρείται συνήθως σε ηλικιωμένους ασθενείς, ιδίως με τους SSRI. Αυτά τα φάρμακα μπορεί να παρεμβαίνουν στην ορμόνη που ελέγχει το επίπεδο των υγρών και του νατρίου στο σώμα. Η επίδραση είναι πολύ πιο σοβαρή στους ηλικιωμένους, επειδή η ικανότητα του οργανισμού να ρυθμίζει τα επίπεδα υγρών μειώνεται με την ηλικία. Το αποτέλεσμα είναι μια σοβαρή πτώση των επιπέδων νατρίου που μπορεί να οδηγήσει σε συσσώρευση υγρών στα κύτταρα. Αναζητήστε σημάδια όπως ναυτία και εμετό, πονοκεφάλους, σύγχυση και κόπωση. Σε ακραίες περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε κώμα ή επιληπτικές κρίσεις.

Υποτροπή ή ταχυφυλαξία

Η αντικαταθλιπτική ταχυφυλαξία ή “Prozac poop-out” στη λαϊκή γλώσσα είναι μια κατάσταση κατά την οποία η επίδραση των αντικαταθλιπτικών μειώνεται ή σταματά μετά από μερικά χρόνια θεραπείας. Θεωρείται μια μορφή υποτροπής που οφείλεται στην εξελισσόμενη ανοχή στα φάρμακα. Αυτή η απώλεια ανταπόκρισης στα αντικαταθλιπτικά μπορεί να επιδεινωθεί από διάφορους παράγοντες:

Μη τήρηση του προγράμματος και της δοσολογίας της φαρμακευτικής αγωγής: Ορισμένες φορές ο ασθενής αρχίζει να αισθάνεται καλύτερα μετά τη λήψη αντικαταθλιπτικών για ένα διάστημα και αποφασίζει να διακόψει τη φαρμακευτική αγωγή ή αρχίζει να παραλείπει δόσεις. Αυτή είναι η πιο συχνή αιτία ταχυφυλαξίας.

Επίδραση εικονικού φαρμάκου: Μέρος της ανακούφισης που αποδίδεται στα αντικαταθλιπτικά μπορεί στην πραγματικότητα να είναι αποτέλεσμα των προσδοκιών του ασθενούς. Αυτή η αντίδραση placebo είναι πιθανό να εξασθενίσει μέσα σε λίγους μήνες από την έναρξη της θεραπείας.

Άλλες μη διαγνωσμένες καταστάσεις: Οι ασθενείς με μη διαγνωσμένη διπολικότητα είναι πιθανότερο να υποφέρουν από ταχυφυλαξία από ό,τι οι ασθενείς με μονοπολική κατάθλιψη.

Αντικαταθλιπτικά και αλληλεπιδράσεις φαρμάκων

Εάν σας έχει συνταγογραφηθεί αντικαταθλιπτικό και παίρνετε ήδη φάρμακα για άλλες παθήσεις, φροντίστε να το αναφέρετε στον ψυχίατρό σας. Ορισμένα φάρμακα μπορεί να συνδυαστούν και να επιδεινώσουν ή να δημιουργήσουν ανεπιθύμητες παρενέργειες. Για παράδειγμα, η αλληλεπίδραση των SSRI με φάρμακα που περιέχουν αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη και παρατεταμένη καταστολή. Ομοίως, όταν συνδυάζονται με ασπιρίνη, τα φάρμακα αυτά μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο γαστρεντερικής αιμορραγίας.

Μπορεί να φαίνεται ανησυχητικό το γεγονός ότι κάτι που θα έπρεπε να σας προσφέρει ανακούφιση από την κατάθλιψη μπορεί να έχει τόσο σοβαρούς κινδύνους και παρενέργειες. Αυτό όμως που πρέπει να τονιστεί είναι ότι ορισμένα από αυτά είναι προσωρινά, ενώ άλλα μπορούν να αντιμετωπιστούν με αλλαγή της φαρμακευτικής αγωγής. Εναλλακτικές επιλογές, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, μπορεί επίσης να λειτουργήσουν για εσάς. Το σημαντικό είναι να είστε ενήμεροι και να ανταποκρίνεστε έγκαιρα σε αυτά.